Basit analiz çeşitleri neler?
- Karşılaştırmalı analiz
- Eğilim (trend) yüzdeleri analizi
- Dikey analiz (Yüzde metodu ile)
Genel olarak derinlemesine bir analiz yerine işletmenin gidişatı, mali durumu ve gelişimi hakkında bize fikir verebilecek basit analizlere değineceğiz. Bu analizleri kendiniz de çeşitlendirebilirsiniz, biz ana başlıklara değinmek istedik.
Karşılaştırmalı Analiz
Karşılaştırmalı analiz belli zaman dilimlerinin birbirleri ile karşılaştırıldığı ve bu sebeple dinamik olan bir analiz türüdür. Karşılaştırmalı analizde bilanço, gelir tablosu, kar dağıtım tablosu, fon akım tablosu ya da diğer herhangi bir mali tablo konu edilebilir.
Buradaki amaç belli bir periyotta (örneğin yıllık) değişmeyi tespit etmektir. Bu yüzden bu analizler, yatay ya da mukayeseli analiz olarak da adlandırılırlar.
Aşağıdaki örnekte 3 sene için yapılmış bir analiz görebilirsiniz:
| 2014 | 2015 | 2016 | 15/14 | %* | 16/14 | % | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kasa | 150 | 200 | 250 | 50 | 33.33 | 100 | 66.66 | |
| Alacaklar | 80 | 100 | 80 | 20 | 25 | 0 | 0 | |
| Stoklar | 250 | 200 | 300 | -50 | -20 | 50 | 20 | |
| -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | ||
| Dönen var.** | 480 | 500 | 630 | 20 | 4.16 | 150 | 31.25 | |
| Duran var. | 520 | 550 | 620 | 30 | 5.77 | 100 | 19.23 | |
| -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | ||
| Toplam var. | 1000 | 1050 | 1250 | 50 | 5 | 250 | 25 |
* % temel yıla göre artış/azalışı gösterir. ** var. = varlıklar
| 2014 | 2015 | 2016 | 15/14 | %* | 16/15 | % | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kasa | 150 | 200 | 250 | 50 | 33.33 | 50 | 25 | |
| Alacaklar | 80 | 100 | 80 | 20 | 25 | -20 | -20 | |
| Stoklar | 250 | 200 | 300 | -50 | -20 | 100 | 50 | |
| -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | ||
| Dönen var.** | 480 | 500 | 630 | 20 | 4.16 | 130 | 26 | |
| Duran var. | 520 | 550 | 620 | 30 | 5.77 | 70 | 12.73 | |
| -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | ||
| Toplam var. | 1000 | 1050 | 1250 | 50 | 5 | 200 | 19.05 |
Bu ve benzer tablolar, hazırlama amacınıza göre size yorumlama imkanı sunar. Prof. Dr. Mehmet Bolak benzer bir tabloyu İşletme Finansı kitabında şu şekilde yorumluyor:
Kalemlerin kısaca gözden geçirilmesi; kasanın düzenli miktarda ancak azalan oranda artış gösterdiğini, alacak tahsilatının 2015 yılında bozulma, 2016 yılında ise düzelme gösterdiğini, stokların yönetiminde tam tersi bir gelişme yaşandığını, iki yıllık süre içinde duran varlıklara yapılan yatırımın, dönen varlıklara yapılan yatırımın altında kaldığı vb. ortaya çıkmaktadır. Kalemlerde yıllara göre düzgün bir gelişme gözlenebiliyorsa karşılaştırmalı analizden elde edilen sonuçlara dayanarak çeşitli kalemlerin gelecekteki değerlerini tahmin edebilme imkanı da vardır. Örneğin; dönen varlıkların her yıl bir önceki yıla göre %20 civarında arttığı gözlenebiliyorsa gelecek yıl da aynı oranda bir artış olacağı tahmin edilebilir.
Trend yüzdeleri ile analiz
Trend yüzdeleri ile analiz; trend analizi, eğilim yüzdeleri analizi ya da eğilim analizi olarak da adlandırılır. Finansal tablolardaki verilerin zaman içerisindeki değişme eğilimlerini gösterir.
Karşılaştırmalı analiz gibi dinamik bir analizdir. Fakat trend analizi yapabilmek için tablalarımızda en az 7 yıllık veri yer almalıdır.
Trend yüzdeleri analizinin formulu ise şöyledir:
Eğilim Yüzdesi=(İlgili yıldaki değer / Baz yılı değeri) x 100
Stok örneği üzerinden gidersek:
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stok (KG) | 10.000 | 10.500 | 14.750 | 18.650 | 13.470 | 15.000 | 15.800 |
| Eğilim Yüzdeleri | 100 | 105 | 147.50 | 186.50 | 134.70 | 150 | 158 |
Eğilim yüzdeleri enflasyon hesaplamalarında da kullanılır.
Dikey Analiz (Yüzde yöntemi)
Dikey analiz ile bilanço ya da gelir tablolarımız içerinde yer alan herhangi bir kalemin kendi grubunda ne kadarlık bir yüzdeye sahip olduğunu tespit edebiliriz. Şimdiye kadar incelediğimiz iki analizin aksine dikey analiz tek bir döneme ait mali tabloda da uygulanabilir.
Bu analizi kullanarak firma için değerlendirmeler yapılabileceği gibi iki ayrı firma da karşılaştırılabilir. Prof. Dr. Mehmet Bolak'ın kullandığı iki farklı örnek ile bunu açıklamaya çalışalım:
| 1997 | % | 1998 | % | |
|---|---|---|---|---|
| Kasa | 150 | 20 | 200 | 20 |
| Alacak | 180 | 24 | 250 | 25 |
| Stok | 120 | 16 | 150 | 15 |
| -- | -- | |||
| Dönen var. | 450 | 60 | 600 | 60 |
| Duran var. | 300 | 40 | 400 | 40 |
| -- | -- | |||
| Aktif toplamı | 750 | 100 | 1000 | 100 |
| Kısa süreli borç | 250 | 33.33 | 300 | 30 |
| Uzun süreli borç | 150 | 20 | 200 | 20 |
| Öz sermaye | 350 | 46.67 | 500 | 50 |
| -- | -- | |||
| Pasif toplamı | 750 | 100 | 1000 | 100 |
Söz konusu işletmenin iki yıllık verileri bahsi geçen kalemlerin bilanço paylarının hemen hemen hiç bir değişikliğe uğramadığını, kısa süreli borçların payı nispi bir azalma kaydederken buna karşılık öz sermayelerinin güçlendiğini gösteriyor.
Bir diğer örnek ise iki firmanın karşılaştırması için kullanabileceğiniz:
| A işl. | % | B işl. | % | |
|---|---|---|---|---|
| Satışlar | 1200 | 100 | 2000 | 100 |
| S.M.M. | 800 | 66.67 | 1500 | 75 |
| -- | -- | -- | -- | |
| Brüt kar | 400 | 33.33 | 500 | 25 |
| Satış gid. | 50 | 4.16 | 120 | 6 |
| Yönetim gid. | 120 | 10 | 100 | 5 |
| Amortisman | 30 | 2.50 | 60 | 3 |
| -- | -- | -- | -- | |
| F.V.Ö.K. | 200 | 16.67 | 220 | 11 |
| Faiz | 40 | 3.33 | 20 | 1 |
| -- | -- | -- | -- | |
| V.Ö.K. | 160 | 13.34 | 200 | 10 |
| Vergi | 80 | 6.67 | 100 | 5 |
| -- | -- | -- | -- | |
| Net kar | 80 | 6.67 | 100 | 5 |
Tabloda görüldüğü gibi iki işletme arasında net karın mutlak değerini karşılaştırmak çok açıklayıcı olmuyor. B işletmesinin net karı A işletmesindekinden daha yüksektir. Oysa net karın toplam satışlar içindeki yüzdesini karşılaştırdığımızda A işletmesinin satışlarına oranla net karının B işletmesininkinden daha iyi olduğu görülmektedir.
Bu şekilde iki işletmeyi karşılaştırmak daha sağlıklı oluyor. Bu yazıda mali tabloların analizinde basit yaklaşımları inceledir. Bir sonraki yazımızda ise konumuz finansal analizlerde kullanılabilecek oran analizleri olacak.
İşletme finansı ve daha fazlası ile ilgili içeriklerimizi kaçırmamak için blogumuza abone olabilirsiniz:
