Finansal Analizler: Basit Analizler

İş planınızı hazırlarken ya da halihazırdaki işletmeniz için kullanabileceğiniz finansal analizlere giriş yapıyoruz. Önce basit analizler ile başlayacağız sonrasında ise oran analizleri ile devam edeceğiz.

9 dk
iş planı ne işe yarar

Basit analiz çeşitleri neler?

  • Karşılaştırmalı analiz
  • Eğilim (trend) yüzdeleri analizi
  • Dikey analiz (Yüzde metodu ile)

Genel olarak derinlemesine bir analiz yerine işletmenin gidişatı, mali durumu ve gelişimi hakkında bize fikir verebilecek basit analizlere değineceğiz. Bu analizleri kendiniz de çeşitlendirebilirsiniz, biz ana başlıklara değinmek istedik.

Karşılaştırmalı Analiz

Karşılaştırmalı analiz belli zaman dilimlerinin birbirleri ile karşılaştırıldığı ve bu sebeple dinamik olan bir analiz türüdür. Karşılaştırmalı analizde bilanço, gelir tablosu, kar dağıtım tablosu, fon akım tablosu ya da diğer herhangi bir mali tablo konu edilebilir. 
 
Buradaki amaç belli bir periyotta (örneğin yıllık) değişmeyi tespit etmektir. Bu yüzden bu analizler, yatay ya da mukayeseli analiz olarak da adlandırılırlar.
 
Aşağıdaki örnekte 3 sene için yapılmış bir analiz görebilirsiniz:
 

  2014 2015 2016   15/14 %* 16/14 %
Kasa 150 200 250   50 33.33 100 66.66
Alacaklar 80 100 80   20 25 0 0
Stoklar 250 200 300   -50 -20 50 20
   -- -- --   -- -- -- --
Dönen var.** 480 500 630   20 4.16 150 31.25
Duran var. 520 550 620   30 5.77 100 19.23
  -- -- --   -- -- -- --
Toplam var. 1000 1050 1250   50 5 250 25

* % temel yıla göre artış/azalışı gösterir. ** var. = varlıklar

  2014 2015 2016   15/14 %* 16/15 %
Kasa 150 200 250   50 33.33 50 25
Alacaklar 80 100 80   20 25 -20 -20
Stoklar 250 200 300   -50 -20 100 50
   -- -- --   -- -- -- --
Dönen var.** 480 500 630   20 4.16 130 26
Duran var. 520 550 620   30 5.77 70 12.73
  -- -- --   -- -- -- --
Toplam var. 1000 1050 1250   50 5 200 19.05

 

Bu ve benzer tablolar, hazırlama amacınıza göre size yorumlama imkanı sunar. Prof. Dr. Mehmet Bolak benzer bir tabloyu İşletme Finansı kitabında şu şekilde yorumluyor:

Kalemlerin kısaca gözden geçirilmesi; kasanın düzenli miktarda ancak azalan oranda artış gösterdiğini, alacak tahsilatının 2015 yılında bozulma, 2016 yılında ise düzelme gösterdiğini, stokların yönetiminde tam tersi bir gelişme yaşandığını, iki yıllık süre içinde duran varlıklara yapılan yatırımın, dönen varlıklara yapılan yatırımın altında kaldığı vb. ortaya çıkmaktadır. Kalemlerde yıllara göre düzgün bir gelişme gözlenebiliyorsa karşılaştırmalı analizden elde edilen sonuçlara dayanarak çeşitli kalemlerin gelecekteki değerlerini tahmin edebilme imkanı da vardır. Örneğin; dönen varlıkların her yıl bir önceki yıla göre %20 civarında arttığı gözlenebiliyorsa gelecek yıl da aynı oranda bir artış olacağı tahmin edilebilir.

Trend yüzdeleri ile analiz

Trend yüzdeleri ile analiz; trend analizi, eğilim yüzdeleri analizi ya da eğilim analizi olarak da adlandırılır. Finansal tablolardaki verilerin zaman içerisindeki değişme eğilimlerini gösterir.

Karşılaştırmalı analiz gibi dinamik bir analizdir. Fakat trend analizi yapabilmek için tablalarımızda en az 7 yıllık veri yer almalıdır.

Trend yüzdeleri analizinin formulu ise şöyledir:

Eğilim Yüzdesi=(İlgili yıldaki değer / Baz yılı değeri) x 100

Stok örneği üzerinden gidersek:

  2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Stok (KG) 10.000 10.500 14.750 18.650 13.470 15.000 15.800
Eğilim Yüzdeleri 100 105 147.50 186.50 134.70 150 158

Eğilim yüzdeleri enflasyon hesaplamalarında da kullanılır.

Dikey Analiz (Yüzde yöntemi)

Dikey analiz ile bilanço ya da gelir tablolarımız içerinde yer alan herhangi bir kalemin kendi grubunda ne kadarlık bir yüzdeye sahip olduğunu tespit edebiliriz. Şimdiye kadar incelediğimiz iki analizin aksine dikey analiz tek bir döneme ait mali tabloda da uygulanabilir.

Bu analizi kullanarak firma için değerlendirmeler yapılabileceği gibi iki ayrı firma da karşılaştırılabilir. Prof. Dr. Mehmet Bolak'ın kullandığı iki farklı örnek ile bunu açıklamaya çalışalım:

  1997 % 1998 %
Kasa 150 20 200 20
Alacak 180 24 250 25
Stok 120 16 150 15
  --   --  
Dönen var. 450 60 600 60
Duran var. 300 40 400 40
  --   --  
Aktif toplamı 750 100 1000 100
         
Kısa süreli borç 250 33.33 300 30
Uzun süreli borç 150 20 200 20
Öz sermaye 350 46.67 500 50
  --   --  
Pasif toplamı 750 100 1000 100

Söz konusu işletmenin iki yıllık verileri bahsi geçen kalemlerin bilanço paylarının hemen hemen hiç bir değişikliğe uğramadığını, kısa süreli borçların payı nispi bir azalma kaydederken buna karşılık öz sermayelerinin güçlendiğini gösteriyor.

Bir diğer örnek ise iki firmanın karşılaştırması için kullanabileceğiniz:

  A işl. % B işl. %
Satışlar 1200 100 2000 100
S.M.M. 800 66.67 1500 75
  -- -- -- --
Brüt kar 400 33.33 500 25
Satış gid. 50 4.16 120 6
Yönetim gid. 120 10 100 5
Amortisman 30 2.50 60 3
  -- -- -- --
F.V.Ö.K. 200 16.67 220 11
Faiz 40 3.33 20 1
  -- -- -- --
V.Ö.K. 160 13.34 200 10
Vergi 80 6.67 100 5
  -- -- -- --
Net kar 80 6.67 100 5

Tabloda görüldüğü gibi iki işletme arasında net karın mutlak değerini karşılaştırmak çok açıklayıcı olmuyor. B işletmesinin net karı A işletmesindekinden daha yüksektir. Oysa net karın toplam satışlar içindeki yüzdesini karşılaştırdığımızda A işletmesinin satışlarına oranla net karının B işletmesininkinden daha iyi olduğu görülmektedir.

Bu şekilde iki işletmeyi karşılaştırmak daha sağlıklı oluyor. Bu yazıda mali tabloların analizinde basit yaklaşımları inceledir. Bir sonraki yazımızda ise konumuz finansal analizlerde kullanılabilecek oran analizleri olacak.

İşletme finansı ve daha fazlası ile ilgili içeriklerimizi kaçırmamak için blogumuza abone olabilirsiniz:

Bloga Abone Olun

Büşra Çildaş

Büşra Çildaş

Büşra Çildaş, Paraşüt'ün İçerik Uzmanı.

Bültenimize katılın, hiçbir içeriği kaçırmayın!