KOBİ'ler için Risk Yönetim Rehberi: Cari Hesap Çalışmak

 

Risk yönetimi nedir?

Risk yönetimi, her işletme için kuşkusuz kritik bir öneme sahip. Tedarik ve satışınıza dair tüm aşamalar kusursuz bir işleyişe sahip olsa da tahsilatlarınız sekteye uğruyorsa burada önlem almanız gereken durumlar var demektir.

Risk yönetimi, Committee of Sponsoring Organizations (COSO)'nun tanımına göre; şirketi etkileyebilecek potansiyel olayları tanımlamak, riskleri şirketin kurumsal risk alma profiline uygun olarak yönetmek ve şirketin hedeflerine ulaşması ile ilgili olarak makul bir derecede güvence sağlamak amacı ile oluşturulmuş; şirketin yönetim kurulu, üst yönetimi ve tüm diğer çalışanları tarafından etkilenen ve stratejilerin belirlenmesinde kullanılan, kurumun tümünde uygulanan sistematik bir süreçtir.

Müşteri risk yönetimi, satın alma süreci sonrası tahsilat sürecinde gerçekleşebilecek riskleri kapsar. Her işletmenin, işleyişlerine özgü önlemler alması mümkündür. Fakat burada önemli olan risk durumu oluşmadan kontrol altına alabilmek ve sürece müdahale edebilmektir.

Diyelim ki yeni bir ürününüz var ve satış ekibiniz bu ürüne dair müşterilerinize bilgilendirme yaparak satın almaya yönlendirmek istiyor. Burada satış ekibinizin iletişim kurduğu müşterilere dair geçmiş bilgilerine hakim olması önemlidir. Cari hesaplardaki durumuna göre bir strateji belirlemek olası risklerin önüne geçmenizi sağlayacaktır.

Nedir bu riskler?

 

Risk türleri nelerdir?

Risk çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz:

 

Finansal riskler:

Likidite riski, kur riski, faiz riski, kredi riski

 

Operasyonel riskler:

Ürün, hizmet, fiyatlama, kapasite, iş durması, kalite, marka yönetimi, insan kaynakları, çalışan bağlılığı, performans yönetimi, verimlilik, süreç yönetimi, çalışan sağlığı ve iş güvenliği, çevre sağlığı, vergi, bilgi güvenliği, hukuki sorunlar, yetki ve limit, tedarik, müşteri memnuniyeti.

 

Dış çevre riskleri:

Ürün ve hizmete olan talep seviyesi, rekabet, mevzuat, tüketici eğilimleri. Politik, ekonomik, rakipler, sektör, çevre etkileri, doğal afet.

 

Stratejik riskler:

İş modeli, yatırım değerlendirme, organizasyon yapısı, bütçe ve planlama.

Kobilerde genelde operasyonel riskler ön plana çıkar ve şirket sahibi ya da yöneticiler, operasyonel risklerini belirleyip bu risklerin hangilerini hangi düzeyde almaları ya da hangi risklerden kaçınmaları gerektiğine karar verirler. Riski yönetebilmek için aşağıdaki sorulara cevap vermek gerekir:

Bu noktada "Cari risk nedir?" sorusunu da cevaplayalım. Cari risk, cari hesabın ödenmemiş borcu ile ilgili risklerin tümüdür. Genellikle satış ve satınalma departmanlarında cari risk için kontrol mekanizması geliştirildiği görülür.

(image: https://parasut-blog.s3.amazonaws.com/uploads/2015-07-21/chart.png alt: Risk Yönetimi)

 

Riskin Değerlendirilmesi

 

Müşteri risk analizi nasıl yapılır?

Müşteri risk yönetimi için öncelikle durum analizi yapılması gerekir. Bu analizde potansiyel tehlikeler ve öngörülen risk etkenleri önem sırasına göre listelenir ve bir rapor olarak hazırlanır. Bu aşamada konunun uzmanı olan bir kişiden değerlendirme almak kıymetli olacaktır. Ortaya çıkan durum ile iligli kanunlar da göz önünde bulundurularak çözüm önerileri geliştirilir.

Önerilerden en uygulanabilir ve işletme stratejisi uygun olan seçilerek harekete geçilir. Ardından sürecin takibi sağlanır. Süreç takibi tespit için oldukça önemlidir. Böylece uygulanan yöntemin hangi noktalarda olumlu sonuçlar verdiğini, hangi noktalarda ise işlevsiz kaldığı görülebilir.

 

Risk yönetim stratejileri nelerdir?

İşletmelerin risklere cevap verme yöntemleri şöyledir: a) Riskten Kaçınma b) Riskin İhtimalinin Azaltılması c) Riskin Etkilerinin Azaltılması d) Riskin Transfer Edilmesi veya Paylaşılması e) Riskin Kabul Edilmesi

Amerika’da yapılan bir araştırmaya göre şirketlerin karşılaştıkları en önemli 10 risk aşağıdaki gibidir:

1- Piyasada rekabetin artması: Piyasada rekabetin artması ile yeni müşteri kazanmak zorlaştı. Firmalar her geçen gün daha fazla yeni ürün ve hizmet sunmak durumundalar.

2- Kanun ve iş süreçlerine uyum: Her geçen gün yeni uygulamalar ve kısıtlamalar gelmekte.

3- Şirket içi hile, sahtekarlık, dolandırıcılık: Ekonominin sıkıntıya girdiği dönemlerde çalışanların bu tür durumlar içine girmeleri artıyor.

4- Nakit akım riski: Bankaların kredi verme kapasitesi belli, firmalar ek nakit talepleri için farklı yollara başvurmaları gerekiyor.

5- Yetenek riski: Bilgili ve tecrübeleri insan kaynağına erişim her geçen gün daha zor, bu kaynakları elde tutmak bile daha da zor.

6- Politika riski: Globalleşme ile ülkelerin birbirinden daha fazla etkilenmeleri.

7- Maliyet riski: Kar marjının düşmesine bağlı olarak sektör genelinde maliyet baskısının oluşması.

8- Bilgi işlem riski: Şirket içi veri güvenliği, bilgi hırsızlığı, siber suçlar.

9- Sermayenin yüksek maliyeti: Global ve yerel ekonomideki dalgalanmalardan ötürü...

10- Stratejik dönüşümler: Şirket birleşmeleri, bölünmeleri, satın almalar...

 

Cari hesap çalışırken risk yönetimi

Müşteri alacak riskinden kastım, yapılan satış karşılığında satış bedelinin zamanında ya da hiç tahsil edilememe riskidir. Bu riski bertaraf etmenin temel yöntemi peşin satış yapmaktır, ancak bu ticaret hayatında çoğu zaman mümkün oluyor. Müşteriye açılan vadeyi şekillendiren durumlar:

 

Üretilen malların niteliği:

Genelde dayanıklı olan mallarda vade daha uzun, dayanıksız mallarda ise daha kısadır.

 

İşletmenin büyüklüğü:

Büyük işletmeler genellikle daha büyük öz sermayeye sahiptir. Ayrıca yabancı sermayeyi de genellikle daha kolay ve düşük maliyetle temin edebilirler. Bu imkanlar büyük işletmeleri, daha fazla kredili satış yapmaya, müşterilere daha uzun vade tanımaya sevk edebilir.

Buna mukabil yeni kurulmuş ve sektöre yeni girmiş olan işletmeler, pazarda tutunabilmek ve pazar payını genişletebilmek için, endüstrideki köklü kuruluşlara göre kredili satış şartlarını daha elverişli hale getirmek için vadeyi uzatabilir.

 

Ekonomik konjonktür:

Durgunluk dönemlerinde işletmeler, satışlarını artırabilmek için daha çok kredili satış yapma ve kredili satışlarda vadeyi uzatma gereği duyabilirler. Genişleme dönemlerinde ise peşin satışlar artabilir ve kredili satışlarda vadeler kısaltılabilir. Vadeli satış yapabilmenin kararını ya da açılacak vadenin süresini belirleyebilmek için müşteriyi tanımak gerekir. Müşteri hakkında bilgi alabileceğimiz kaynakları ikiye ayırabiliriz:

 

Dolaysız bilgi kaynakları:

Satış servisinin müşteri hakkındaki bilgi ve görüşü, müşteriye ait özel bilgi dosyası, kişisel karşılıklı görüşme, müşterinin işyerinde yapılan inceleme, müşterinin mali tabloları

 

Dolaylı bilgi kaynakları:

Bankalardan alınan bilgiler, ticari çevreden sağlanan bilgiler, ticari sicil kayıtları, vergi beyannameleri, ilan edilen vergiler, meslek kuruluşlarından alınan bilgiler, gazete ve dergilerde işletme hakkında yayınlanan yazılar

Müşterinin kredi riskini bazı faktörler belirler. Bunların durumlarına göre müşterinin kredi riski artar ya da azalır. Bu faktörlerin müşterilerin gelir elde etme kapasitelerini ve dolayısıyla borç ödeme güçlerini etkileme biçimi ve şiddetinin belirlenmesi, kredi koşullarının tespiti açısından önemlidir. Bu faktörler:

 

Karakter:

Müşterinin taahhütlerine bağlılığı, yükümlülüklerini yerine getirmekte gösterdiği titizlik. Buna göre, müşterinin sadece ödeme gücüne sahip olması yeterli değildir, ödeme arzusu da olmalıdır.

 

Kapasite:

Müşterinin işi planlama ve uygulama yeteneğinin değerlendirilmesidir. Müşterinin iş hayatında uyguladığı yöntemler ve geçmişteki başarı derecesi incelenerek “iş başarma yeteneği” hakkında bir değerlendirme yapılabilir. Müşteri işinde başarılı olduğu ölçüde borçlarını zamanında ödeme kabiliyeti olacaktır.

 

Kapital (Sermaye Durumu):

Müşterinin mali gücünün yeterliliğinin değerlendirilmesidir. Bunun için çeşitli oranların analizinden yararlanılır. Bu analizler finansal analizler olup, müşterinin ve sektörün güncel ve geçmiş finansal verilerinden faydalanılır (bilanço gelir tablosu, nakit akım, sektörel raporlar vs.) İlgilenilen başlıca oranlar: Cari oran, stok devir hızı, alacak devir hızı, net işletme sermayesi devir hızı vs.

 

Karşılık (Gösterilecek Güvence):

Müşterinin işletmeye borçlanırken gösterebileceği maddi teminat, kefalet ve ticari senet gibi güvencelerin değerlendirilmesi de kredi riskinin belirlenmesinde göz önünde tutulur.

 

Koşullar (Ekonomi ve iş kolunun içinde bulunduğu ortamın özellikleri):

Çeşitli sektörlerin ekonomik ve siyasi hareketlerden etkilenme derecesi farklıdır. Bu hareketlerin düzenli aralıklarla oluşması veya rastgele iniş çıkışlar şeklinde ortaya çıkmasının da etkileri farklıdır.

Müşterilere açılacak kredilerin veya fatura vadelerini etkileyen faktörler:

 

Piyasanın durumu

Rekabet: Şiddetli rekabet ortamında çalışan müşterilere açılacak kredi limitleri daha sınırlı olacaktır.

Risk: İşkolunda belirsizlik fazla ise, bu durum riskin yüksekliğini gösterir. Riskin yüksekliği limitlerin kısılmasına yol açar.

Kar marjı: Kar marjı düşükse, daha sınırlı kredili satış yapılır

 

Müşterinin Sermaye Durumu ve Borç Ödeme Gücü:

Sermaye yeterli, borç ödeme gücü yüksekse kredi limitleri genişletilebilir.

 

Müşterinin yeni veya eski oluşu:

Yeni müşteri daha riskli kabul edildiğinden kredi limiti sınırlanır.

 

Müşterinin borç ödeme başarımı (performansı)

Borç ödeme başarımı düşük olan müşterinin kredi limiti daraltılır.

 

Müşteri işletme yöneticilerinin durumu:

Yöneticiler tecrübeli, başarılı ve dürüst iseler limitleri genişletilir.

Alacakların yönetiminde etkinlik sağlamak için kredili satış koşulları değiştirilerek işletme açısından daha elverişli hale getirilebilir. Alacakları tahsil servisinin daha etkin biçimde çalıştırılabilir. Bunun için; müşteriler daha iyi izlenir, ödemesi geciken alacaklar için müşteri uyarılır, borçlulara vadeden önce hatırlatma yapılır, ödeme performansı düşük müşterilerin kredi limitlerini daraltılabilir. Alacakları düşürmek için müşterilere peşin ödeme iskontosu verilebilir.

Tahsili geciken alacaklarınızın tahsilinde problem yaşamamak için alacaklarınızı ticari senete dönüştürebilirsiniz, çek senet vs. Bunun avantajları: ödeme yapılmadığında kanuni işleme daha kolay geçebilirsiniz, bankalara iskonto ettirerek iskonto ile peşin tahsilat yapabilirsiniz, bu senetleri teminat olarak göstererek kredi alabilirsiniz ya da ciro ederek mal alabilirsiniz.

 

Siz risk yönetiminizi nasıl yapıyorsunuz?

Cari hesaplarınızı Paraşüt’te kolayca yönetebilirsiniz. Böylece herhangi eiskli bir durumun oluşmasının önüne geçerek cari hesap takibinizi anbean gerçekleştirebilirsiniz.

Henüz Paraşüt kullanıcısı değilseniz, hemen şimdi aşağıdaki butona tıklayarak 14 gün ücretsiz deneme sürenizi başlatabilir; kredi kartı bilgileri dahi gerekmeden hesabınızı oluşturabilirsiniz.

 

Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:

Cari Hesap Takibi Nasıl Yapılır? Vergi hakkında bilmeniz gereken 10 şey Gelir gider yönetiminin 4 temel kuralı