Enflasyon muhasebesi nedir? Nasıl yapılır?

Enflasyon muhasebesi, bir işletmenin finansal raporlarında enflasyonun etkilerini dikkate alarak, mali tabloların zaman içinde tutarlı kalmasını sağlamayı amaçlayan bir muhasebe yöntemidir. Enflasyon, paranın satın alma gücünün zamanla azalmasına neden olan ekonomik bir olgudur. Bu durum, işletmelerin mali durumunu etkileyebilir, bu nedenle enflasyon muhasebesi, finansal raporlamada bu değişiklikleri düzeltmek amacıyla kullanılır.

Bu düzeltmeler, işletmenin varlıkları, borçları ve gelirleri gibi kalemleri kapsayabilir, böylece finansal raporlar enflasyonun etkilerini yansıtarak daha gerçekçi bir görünüm sunar. Bu muhasebe yöntemi, işletmelerin mali tablolarını enflasyonun etkilerinden arındırarak daha doğru bir mali görüntü sunmalarına yardımcı olur. 

Türkiye’de enflasyon muhasebesi yapmak için “Genel fiyat düzeyi muhasebesi” kullanılır. “Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır” sorusunun cevabını aşağıda dört adımla veriyoruz.

1. Mali tabloda parasal olmayan kıymetlerin belirlenir,
2. Parasal olmayan kıymetlerin tarihleri tespit edilir,
3. Düzeltmeye esas tarih ile enflasyon muhasebesinin uygulanacağı tarih arasındaki düzeltme katsayısı hesaplanır,
4. Düzeltilecek tutar ile düzeltme katsayısı çarpılır. 

Mali tabloların gerçek ekonomik durumu yansıtması enflasyon muhasebesi ile mümkündür. Yüksek enflasyon ortamında sağlıklı finansal tablolar oluşturmak, bu tabloları yüksek enflasyonun olumsuz etkisinden ayrıştırmak şirketlerin doğru finansal kararlar alabilmelerine yardımcı olur. Bu durum da enflasyon muhasebesi ile mümkündür.

Enflasyon muhasebesi uygulaması ile bir firmanın senelik karı, enflasyon etkisi olmadan hesaplanabilir.  Bu sayede vergiler de bu hesaplamaya göre ödenir. Yani, şirketlerin finansal açıdan güvende olmaları sağlanırken, şirketlerin karlılık oranı yanıltıcı şekilde yüksek görünmediğinden vergi mükellefiyeti artmaz, yatırımcılar da gerçekçi sonuçlarla hareket edebilir. 

Enflasyon düzeltmesini yapmayacak olanlar;  

Varlıkların ve borçların nominal değerleri, enflasyon oranı kullanılarak güncellenir. Bu yöntemde, enflasyon oranıyla çarparak veya bir enflasyon endeksini kullanarak varlıkların ve borçların değerleri düzeltilir.

Bu yöntemde, varlıkların ve borçların nominal değerleri belirli bir temel yıl değerine göre düzeltilir. Bu sayede, enflasyonun yarattığı etki temel alınarak varlıkların ve borçların değerleri güncellenir.

Varlıklar ve borçlar, bir enflasyon endeksi kullanılarak düzeltilir. Endeks, belirli bir dönemdeki fiyat değişikliklerini temsil eder. Varlıkların ve borçların değerleri, bu endeksle çarpılarak güncellenir. 

Enflasyon muhasebesi şartları şu şekilde belirlenmiştir.

Fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışın; içinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde yüzde 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10'dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir. 

Enflasyon muhasebesi hesaplaması, mali tabloların enflasyon etkisiyle düzeltilmesi sürecidir. Bu işlemde, varlıkların, borçların ve öz sermayenin mevcut enflasyon oranına göre ayarlanması yer alır. Genel olarak, TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) veya ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) gibi endeksler enflasyon oranını belirlemek için kullanılır.

Örneğin, şirketimiz ABC Taşımacılık A.Ş. olsun ve 31 Aralık 2023 tarihindeki bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutalım. Örnek şirketin bilançosundaki ana kalemler aşağıdaki gibi:

Aktif:

Dönen Varlıklar: 600.000 TL

Duran Varlıklar: 1.500.000 TL

Pasif:

Kısa Vadeli Borçlar: 250.000 TL

Uzun Vadeli Borçlar: 800.000 TL

Öz Sermaye: 1.050.000 TL

Düzeltme Katsayısı:

31 Aralık 2023 TÜFE: 1400

31 Aralık 2022 TÜFE: 1200

Düzeltme Katsayısı = 1400 / 1200 = 1.1667

Değerler Yeniden Hesaplanır:

Dönen Varlıklar: 600.000 TL * 1.1667 ≈ 700.02 TL

Duran Varlıklar: 1.500.000 TL * 1.1667 ≈ 1.750.05 TL

Farklar Kaydedilir:

Dönen Varlıklar için fark: 700.02 TL - 600.000 TL = 100.02 TL

Duran Varlıklar için fark: 1.750.05 TL - 1.500.000 TL = 250.05 TL

Enflasyon Düzeltme Hesaplarına Kayıt Yapılır:

Dönen Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 100.02 TL

Duran Varlıklar için Enflasyon Fark Hesabı (Alacak): 250.05 TL

Bilanço Düzeltmesi:

Düzeltilmiş Bilanço Aktif:

Dönen Varlıklar: 700.02 TL

Duran Varlıklar: 1.750.05 TL

Düzeltilmiş Bilanço Pasif:

Kısa Vadeli Borçlar: 250.000 TL

Uzun Vadeli Borçlar: 800.000 TL

Öz Sermaye: 1.400.07 TL (Başlangıçta 1.050.000 TL olan sermayeye 350.07 TL’lik olumlu fark eklendi.)

Bu hesaplama, ABC Taşımacılık A.Ş.'nin 31 Aralık 2023 tarihli bilançosunun enflasyon düzeltmesini yansıtmaktadır.